ဆီးခ်ိဳနွင့္ဆက္စပ္ေသာေရာဂါမ်ား

ဆီးခ်ိဳအမ်ိဳးအစား ၁ သည္ အင္ဆူလင္ထုတ္လုပ္ႏုိင္သည့္ ဘီတာဆဲလ္ ပ်က္ဆီးျခင္းေၾကာင့္ျဖစ္သည္။ ဘီတာဆဲလ္သည္ ပန္ကရိယဂလင္း* အတြင္း လင္ဂါဟန္ ဆဲလ္ အစုအေ၀းတြင္ ျမဳပ္လ်က္ရွိသည္။ ပုံတြင္ အစိမ္းေရာင္ ႏွင့္ျပထားေသာ ဆဲလ္မ်ားမွာ ဘီတာဆဲလ္ျဖစ္သည္။

လင္ဂါဟန္ဆဲအစုေ၀း(Islets of langerhans)

( အင္ဆူလင္(insulin) ထုတ္သည့္ ေနရာက အစိမ္းေရာင္(ဘီတာဆဲလ္)

ဂလူကာဂြန္(glucagon) ထုတ္သည့္ေနရာက အနီေရာင္(အယ္ဖာဆဲ)

နူကလိယပ္စ္ (nucleus)ေနရာက အျပာေရာင္)

.
ဤေရာဂါအမ်ိဳးအစားကုိ (၁)အင္မ်ဴးႏွင့္ဆက္စပ္သည့္ ေရာဂါ ႏွင့္ (၂)ဆက္စပ္မွု အေၾကာင္းရွာမရသည့္ ေရာဂါဟု ထပ္မံခြဲျခားသည္။ အမ်ားစုက အင္မ်ဴး*² ႏွင့္ ဆက္စပ္သည္။ အမ်ိဳးအစား ၁ ကုိကာကြယ္ရမည့္ နည္းလမ္း ရွာမေတြ႔ေသးပါ။ ေျမာက္အေမရိကႏွင့္ ဥေရာပတြင္ ဆီးခ်ိဳ -၂ က ၉၀ ရာခုိင္ႏွုန္း ဆီးခ်ိဳ -၁ က ၁၀ ရာခုိင္ႏွုန္း ျဖစ္ပြားသည္ဟု ဆုိသည္။ အာရွနွင့္ ပစိဖိတ္ဘက္တြင္လည္း ၁၀ ႏွစ္မွ ၁၉ ႏွစ္အရြယ္လူငယ္မ်ားကုိ ေလ့လာၾကည့္ရာ အမ်ိဳး အစား ၂ သည္ အမ်ိဳးအစား၁ ထက္ ၂ ဆခန္႔ ပုိမုိျဖစ္ပြားသည္ဟု ဆုိထားသည္။

ဆီးခ်ိဳ-၁ ေရာဂါရွင္ အမ်ားစုသည္ ေရာဂါစျဖစ္သည့္ အခ်ိန္၌ ကုိယ္အေလးခ်ိန္မွာ လူသာမန္မ်ား အတုိင္းပင္ ျဖစ္ေလ့ရွိသည္။ ေရာဂါစျဖစ္ကာစ အခ်ိန္က အင္ဆူလင္တုိးမွု *³ ပုံမွန္အတုိင္းပင္ရွိတတ္သည္။ ဆီးခ်ိဳအမ်ိဳးအစား ၁ သည္ လူၾကီးမ်ားေရာ ကေလးမ်ားတြင္ပါ ျဖစ္ပြားတတ္ေသာ္လည္း ငယ္ရြယ္သူ မ်ားတြင္ အျဖစ္မ်ားေသာ ေၾကာင့္ ဂ်ဴဗင္ႏုိင္း ဆီးခ်ိဳ ( လူငယ္ဆီးခ်ိဳ) ဟုသာ အစဥ္အဆက္ မပ်က္ေခၚေ၀ၚတတ္ၾကသည္။

ဆီးခ်ိဳအမ်ိဳးအစား-၁ ကုိ ကုသရာ၌ အေျခခံမူ၀ါဒမွာ ေရာဂါ အစဦးပုိင္းမွပင္ စတင္ကာ အင္ဆူလင္ေဆး၀ါးကုိ ျပင္ပမွ ထုိးေပးျခင္း ႏွင့္ ၊တဆက္တည္းမွာပင္ ေသြးအတြင္းရွိ သၾကားဓာတ္ပမာဏကုိ ပုံမွန္စစ္ေဆးေပးေနရျခင္း ျဖစ္သည္။
အင္ဆူလင္ကုထုံး မယူမိပါက ကီတုန္းဆက္စပ္အက္ဆစ္ဓာတ္မ်ားျခင္း**¹ အေရးေပၚေရာဂါမ်ဳိး မၾကာခဏျဖစ္ပြားတတ္ျပီး ကုိမာ(Coma) မွ ေသသည္အထိျဖစ္ႏုိင္သည္။
ယခုအခါ ကုထုံးပုိင္းအတြက္ အာရုံစုိက္ေနသည္မွာ ဘ၀အေနအထုိင္ေျပာင္းလဲေပးျခင္း (အစားအေသာက္ ႏွင့္ေလ့က်င့္ခန္း) ျဖစ္ေသာ္လည္း ယင္းသုိ႔ေျပာင္းလဲေပးျခင္းေၾကာင့္ ေရာဂါဆုိးရြားမွုကုိ တန္႔ရပ္သြားမည္ဟု ေမွ်ာ္လင့္မထားပါ။
အင္ဆူလင္ ထုိးရာတြင္ ေဆးထုိးအပ္ကုိ အသုံးျပဳ၍ အေရျပားေအာက္ထုိးျခင္းအျပင္  အင္ဆူလင္ ညွစ္ထုတ္ေပးမည့္ ပမ့္(PUMP)**²ႏွင့္ အင္ဆူလင္ကုိ အခ်ိန္မွန္ ညွစ္ထုတ္ေစျခင္း နည္းလမ္းလည္း ရွိသည္။ ပမ့္ကုိသုံးသျဖင့္ ၂၄ နာရီလုံးလုံး ေသြးအတြင္း အင္ဆူလင္ ပမာဏကုိ ထိန္းသိမ္းေပးထားႏုိင္သည္။ အစားစား၍ အင္ဆူလင္လုိအပ္မွု ပမာဏ တုိးလာသည့္ အခုိက္တြင္  အင္ဆူလင္ကုိတုိး၍ လုိသေလာက္ ညွစ္ထုတ္ေပးရန္ စီမံထားသည္။ အင္ဆူလင္ မဟုတ္ေသာ ကုသမွုမ်ိဳး (ဥပမာ- ပ႗ိပစၥည္း တစ္မ်ိဳးႏွင့္ ရင္းျမစ္ဆဲလ္ (STEM CELL)**³ ကုထုံးမ်ားမွာ တိရစၧာန္မ်ားကို ကုသေအာင္ျမင္ျပီး လူသားမ်ား၌ စမ္းသပ္ဆဲ အဆင့္တြင္ရွိသည္။
အမ်ိဳးအစား -၁ သည္ ပုံမွန္လုပ္ေနက်အလုပ္မ်ားကုိ အဟန္႔အတားမျပဳ။ လူနာက ေရာဂါအေၾကာင္း စိတ္၀င္စား ေလ့လာထားမွု၊ အင္ဆူလင္ ထုိးနည္း ေလ့က်င့္ထားမွု၊ သင့္ေလ်ာ္စြာ ကုသမွု ခံယူမွု၊ စမ္းသပ္စစ္ေဆးမွုမ်ား၌ စည္းစနစ္က်နရမွု၊ အင္ဆူလင္ထုိးေဆးပမာဏ အသုံးျပဳျခင္း စနစ္က်နမွုမ်ားရွိလွ်င္ ပုံမွန္အတုိင္း ေနထုိင္သြားလာ ႏုိင္သည္။
သုိ႔ေသာ္ အင္ဆူလင္ကုထုံးမွာ လူနာအတြက္ ၀န္ထုပ္တစ္ခုျဖစ္ရသည္။ အင္ဆူလင္ ထုိးခံရျခင္းကပင္လ်င္ အလုပ္ပုိတစ္ခု ျဖစ္ေနတတ္သည္။
ေသြးထဲရွိ သၾကားဓာတ္ပမာဏ – ဂလူးကုိစ့္လယ္ဗယ္ (blood glucose level)သည္ အမ်ိဳးအစား -၁ ၌ ၈၀မွ ၁၂၀ မီလီဂရမ္/ဒက္ဆီလီတာ {80-120mg/dl (4-6mmol/l)}ႏွင့္ အနီးစပ္ဆုံးရွိေနသင့္သည္။ အခ်ိဳ႔ သမားေတာ္ၾကီးမ်ားကမူ အင္ဆူလင္ ထုိးေနရင္း သၾကားဓာတ္ပမာဏ မၾကာခဏအလြန္အကၽြံ က်သြားတတ္ျခင္း (ဆီးခ်ိဳက်ျခင္း-ဟုိက္ပုိဂလုိက္စီးမီးယား (hypoglycemia) ျဖစ္တတ္ေသာ လူနာမ်ား အတြက္ ေသြးအတြင္း သၾကားဓာတ္ပမာဏ – ဂလူးကုိစ့္လယ္ဗယ္ ကုိ ၁၄၀ မွ ၁၅၀ မီလီဂရမ္ပါ ဒက္ဆီလီတာ {140-150mg/dl (7-7.5 mmol/l)} ထားဖုိ႔ ဆႏၵျပဳၾကသည္။
ေသြးအတြင္း သၾကားဓာတ္ပမာဏ ၄၀၀ မီလီဂရမ္ပါဒက္ဆီလီတာ {400mg/dl(20mmol/l)}ထက္ေက်ာ္လြန္လ်င္ ဆီးသြားျခင္းမ်ားျပားျပီး ေရဓာတ္ခန္းေျခာက္ျခင္းမ်ား ျဖစ္ေပၚတတ္သည္။
၆၀၀ မီလီဂရမ္ပါ ဒက္ဆီလီတာ {600mg/dl(30mmol/l) } ျဖစ္လ်င္မူ ကီတုန္းဆက္စပ္ အက္ဆစ္ဓာတ္မ်ားျခင္း အေရးေပၚေရာဂါ ျဖစ္တတ္သည္။ ခ်က္ခ်င္း အသက္ဆုံးရွူံးေစတတ္ေသာ ေရာဂါ မဟုတ္ေသာ္လည္း အသက္အႏၲရာယ္ရွိသည္။ တစ္ဖက္တြင္လည္း အင္ဆူလင္ ထုိးေဆးပမာဏ မ်ားလြန္းပါက ေသြးအတြင္း သၾကားဓာတ္အလြန္အမင္း က်သြားတတ္ျခင္း – ဟုိက္ပုိဂလုိက္စီးမီးယား အႏၲရာယ္က ရွိေနျပန္သည္။ ယင္းအေရးေပၚ ေရာဂါကမူ တက္ျခင္းမွသည္ သတိလစ္ျခင္း အထိျဖစ္ျပီး ခ်က္ခ်င္း အသက္ ဆုံးရွူံးတတ္သည္။ ဟိုက္ပုိဂလုိက္စီးမီးယား ျဖစ္သည္ႏွင့္ သၾကားဓာတ္အမ်ားအျပားပါ အေရးေပၚဂ်ဲလ္ – ဟုိက္ဂလူးကုိစ့္ဂ်ဲလ္ (high glucose gel)ကုိ လူနာ၏ ပါးစပ္ထဲထည့္ျပီး ဒက္စ္တုိ႔သၾကား (Dextrose)ကုိ အျမန္ထုိးရသည္။ အင္ဆူလင္ႏွင့္ အစြမ္းသတၱိ ေျပာင္းျပန္ျဖစ္ေသာဟုိမုန္းတစ္မ်ိဳးကုိ တုပ ထုတ္လုပ္ထားသည့္ ဂလူကာဂြန္(Glucagon) ကုိ ထုိးႏုိင္သည္။ အျမန္ထုိးနုိင္ရန္ လုိအပ္သျဖင့္ လက္လွမ္းမီသမွ်ေဆးကုိ အျမန္ဆုံး အသုံးျပဳသင့္သည္။

Dr.Lwanwai