ႏွလံုးအေၾကာင္းကို အေသးစိတ္သိခ်င္လို႔ပါ။ ႏွလံုးနဲ႕ပက္သက္တဲ့ Vocabulary ေတြရယ္ ႏွလံုးေသြး အလုပ္လုပ္ပံုရယ္၊ ႏွလံုးၾကြက္သား အေၾကာင္းေတြေရာ ျပည့္ျပည့္စံုစံု အေသးစိတ္သိခ်င္ပါတယ္။
1. Right Coronary ညာ (ကိုရိုနရီ)
2. Left Anterior Descending ဘယ္ ေရွ႕-အဆင္း
3. Left Circumflex ဘယ္ ပတ္လည္
4. Superior Vena Cava (ဆူပီးရီးယား-ဗီနာေကဗာ)
5. Inferior Vena Cava (အင္ဖီးရီးယား-ဗီနာေကဗာ)
6. Aorta (ေအရိုတာ)
7. Pulmonary Artery (ပါလ္မိုနရီ-အာထရီ)
8. Pulmonary Vein (ပါလ္မိုနရီ-ဗိန္း)
9. Right Atrium ညာ (ေအထရီယမ္)
10. Right Ventricle ညာ (ဗင္ထရီကယ္လ္)
11. Left Atrium ဘယ္ (ေအထရီယမ္)
12. Left Ventricle ညယ္ (ဗင္ထရီကယ္လ္)
13. Papillary Muscles (ပက္ပလရီ) ၾကြက္သား
14. Chordae Tendineae (ေခၚေဒး-တင္ဒီေနး)
15. Tricuspid Valve (ထရိုင္ကပ္စ္ပစ္-ဗာ့လ္ဖ္)
16. Mitral Valve (မိုင္ထရယ္-ဗာ့လ္ဖ္)
17. Pulmonary Valve (ပါလ္မိုနရီ-ဗာ့လ္ဖ္)
လူ႔ Heart ႏွလံုးဟာ အေခါင္းပါ-အခန္းပါ-ၾကြက္သားနဲ႔လုပ္တဲ့ အဂၤါ ျဖစ္တယ္။ အဖ်ားရွဴးလို႔ Cone-shaped ေခၚတယ္။ ေရွ႕မွာ Sternum ရင္ညြန္႔ရိုး၊ ေနာက္မွာ Thoracic vertebral column ရင္ေခါင္းပိုင္း-ေက်ာရိုး ရွိတယ္။ ေရွကၾကည့္ရင္ ႏွလံုးရဲ႕ ၃ ပံု ၂ ပံု က ဘယ္ဘက္ျခမ္းမွာ ရွိတယ္။ ႏွလံုးထိပ္ ခြ်န္တဲ့ေနရာကို Apex (ေအးပက္စ္) ေခၚတယ္။ ႏွလံုးဟာ Pump (ပန္႔မ္) စုတ္ထုတ္စက္ သေဘာျဖစ္တယ္။ အမွန္က စုတ္ထုတ္စက္ ႏွစ္ခုတြဲထားသလို ျဖစ္ပါတယ္။
ေယာက္်ား-လူၾကီး လက္သီးဆုပ္ အရြယ္ရွိတယ္လို႔ ေျပာႏိုင္တယ္။ အတိုင္းအတာ ေျပာရရင္ ၅ x ၃႕၅ x ၂႕၅ လကၼ။ အမ်ိဳးသမီး ႏွလံုးက ၉ ေအာင္စ (၂၅ဝ ဂရမ္)၊ အမ်ိဳးသားေတြမွာ ၁ဝ႕၅ ေအာင္စ (၃၅ဝ ဂရမ္) ေလးပါတယ္။ (ဝန္ၾကီးခ်ဳပ္ေဟာင္း ဦးႏုက ဦးေႏွာက္ထက္ ႏွလံုးသားၾကီးသူလို႔ ေရးဘူးတယ္။) အလႊာ ၃ ထပ္ရွိတယ္။ အတြင္းဆံုး ထပ္ကို Endocardium (အင္ဒိုကားဒီးယမ္)၊ အလယ္ထပ္ကို Myocardium (မိုင္ယိုကားဒီယမ္) နဲ႔ အျပင္ဆံုးက အဖံုးကို Pericardium (ပယ္ရီကားဒီယမ္) ေခၚတယ္။ အဖံုးက ႏွစ္လႊာပါ-အိတ္လိုရွိလို႔ Pericardial sac (ပယ္ဒီကာဒီရယ္-ဆက္) ေခၚတယ္။ အိတ္ထဲမွာ အရည္နဲနဲ ရွိေနတယ္။
Chambers of the Heart အခမ္း ၄ ခန္း
1. Right atrium (RA) ညာ အထက္ခန္း၊ (ရိုက္-ေအထရီယမ္)၊
2. Right ventricle (RV) ညာ ေအာက္ခန္း၊ (ရိုက္-ဗင္ထရီကယ္လ္)၊
3. Left atrium (LA) ဘယ္ အေပၚခန္း၊ (လက္ဖ္-ေအထရီယမ္)၊
4. Left ventricle (LV) ဘယ္ ေအာက္ခန္း၊ (လက္ဖ္-ဗင္ထရီကယ္လ္)၊
Valves of the Heart အဆို႔ရွင္ ၄ ခု
ႏွလံုးရဲ႕ အခန္းတိုင္းမွာ One-way valve တဖက္သြား အဆို႔ရွင္ေတြ ရွိတယ္။ ေသြးေတြကို သြားေစခ်င္တဲ့ ဘက္ကိုသာ သြားေစဘို႔ ျဖစ္တယ္။ ႏွလံုးၾကြက္သားေတြကို Contract ညွစ္လိုက္ရင္ အဆို႔ရွင္ေတြ ပြင့္လာတယ္။ ျပီးရင္ ျပန္ပိတ္တယ္။
1. ညာ-အထက္ခန္းမွာ ရွိတာက Tricuspid valve (ထရြိဳင္ကပ္စ္ပစ္-ဗာ့လ္ဖ္)၊ Three-flapped, Three cusps အဖက္ ၃ ခု ပါတယ္။
2. ညာ-ေအာက္ခန္းမွာ ရွိတာက Pulmonary valve (ပါလ္မိုနရီ-ဗာ့လ္ဖ္)၊ Crescent-shaped cusps လျခမ္းပံု ၃ ခုစီ ပါၾကတယ္။ Semilunar valves လို႔လဲ ေခၚတယ္။
3. ဘယ္-အေပၚခန္းမွာ ရွိတာက Mitral valve (မိုင္ထရြယ္-ဗာ့လ္ဖ္)၊ Mitral valve မွာ Flaps အဖတ္ ႏွစ္ဖတ္ ပါလို႔ Bicuspid valve လို႔လဲေခၚတယ္။
4. ဘယ္-ေအာက္ခန္းမွာ ရွိတာက Aortic valve (ေအယိုးတစ္-ဗာ့လ္ဖ္) ေခၚတယ္။ Flaps အဖတ္ ႏွစ္ဖတ္ ပါလို႔ Bicuspid valve လို႔လဲ ေခၚတယ္။
Mitral valve (မိုင္ထရယ္-ဗာ့လ္ဖ္) ဆိုတာ မွတ္ဘို႔ ေကာင္းတယ္။ ခရစ္ယာန္ ဘာသာဝင္ေတြ သိၾကမွာပါ။ ခရစ္ယာန္ (ဘစ္ေရွာ့) ေဆာင္းရတဲ့ ဦးထုပ္တမ်ိဳးကို Bishop's mitre ကေနလာတဲ့ အသံုးအနံႈး ျဖစ္တယ္။ ေလးဘက္နာ ေခၚတဲ့ Rheumatic fever (ရူမက္တစ္) အဖ်ားကေန ဆက္ျဖစ္တတ္တဲ့ Rheumatic heart disease (ရူမက္စတစ္) ႏွလံုးေရာဂါ ျဖစ္ရင္ Mitral stenosis (မိုက္ထရယ္-စတီႏိုးဆစ္) အဆို႔ရွင္-က်ဥ္းတာ ျဖစ္တယ္။ တခ်ိဳ႕ ေမြးရာပါလဲ ျဖစ္တယ္။ Mitral regurgitation (မိုင္ထရယ္-ရီဂါဂ်ီေတးရွႈင္း) အဆို႔ရွင္ က်ယ္-မလံုတာက အမ်ိဳးသမီး အသက္ၾကီးသူေတြမွာ ပိုမ်ားတယ္။ ႏွလံုးေသြးလာနည္းလို႔ ျဖစ္တဲ့ Ischemic heart disease ႏွလံုးေရာဂါကေနလဲ ဆက္ျဖစ္တတ္တယ္။ Left ventricle ဘယ္ ေအာက္ခန္း ၾကီးသူေတြမွာလဲ ေနာက္ဆက္တြဲ ျဖစ္တတ္တယ္။ Rheumatic fever ကေနလဲ ျဖစ္ေသးတယ္။
Blood Flow ေသြးလွည့္ပတ္ပံု
• တကိုယ္လံုးက ေသြးအေဟာင္းေတြဟာ ကိုယ္အထက္ပိုင္းက Superior vena cava (SVC) (ဆူပီးရီးယား-ဗီနာေကဗာ) ေသြးျပန္ေၾကာၾကီးနဲ႔ ေအာက္ပိုင္းကဆိုရင္ Inferior vena cava (IVC) (အင္ဖီးရီးယား-ဗီနာေကဗာ) ေသြးျပန္ေၾကာၾကီးကေန ႏွလံုးဆီကို ဝင္လာၾကတယ္။ ညာဘက္ (ေအထြီယမ္) က လက္ခံတယ္။
• ျပီးေတာ့ (ထြိဳင္ကပ္စပစ္-ဘာ့လ္ဖ္) ကို ျဖတ္လို႔၊ ေအာက္ဖက္က ညာဘက္ (ဗင္ထြီကယ္လ္) ကို ေသြးေတြ ေရာက္လာတယ္။
• ညာဘက္ (ဗင္ထြီကယ္လ္) ညွစ္ထုတ္ရင္ ေသြးေတြဟာ Pulmonary artery (ပါလ္မိုနရီ-အာထြီ) အဆုပ္- ေသြးလႊတ္ေၾကာကတဆင့္ အဆုပ္ေတြထဲ ေရာက္သြားတယ္။ အသက္ရွဴတဲ့ ေလထဲက ေအာက္စီဂ်င္ကုိ သံုးျပီး၊ ေသြးအသန္႔ ျဖစ္လာတယ္။
• ေအာက္စီဂ်င္ပါတဲ့ ေသြးက Pulmonary veins (ပါလ္မိုနရီ-ဗိန္း) အဆုပ္-ေသြးျပန္ေၾကာကတဆင့္ ဘယ္ဘက္ (ေအထြီယမ္) ကို ေရာက္လာတယ္။
• ဘယ္ဘက္ (ေအထြီယမ္) က Mitral valve (မိုင္ထရြယ္-ဗာ့လ္ဖ္) ကို ျဖတ္ျပီး ေအာက္က ဘယ္ဘက္ (ဗင္ထြီကယ္လ္) ထဲေရာက္တယ္။
• ဘယ္ဘက္ (ဗင္ထြီကယ္လ္) က ညွစ္ထုတ္ရင္ (ေအယိုးတစ္-ဗာ့လ္ဖ္) ကိုျဖတ္ျပီး Aorta (ေအအိုတာ) ေသြးလႊတ္ေၾကာႀကီးထဲ ေရာက္တယ္။ သူကေနထြက္တဲ့ ေသြးလႊတ္ေၾကာေတြကတဆင့္ တကိုယ္လံုးကို ေသြးအႏွံ႔ ေရာက္သြားေတာ့တယ္။
အထက္ခန္းေတြနဲ႔ ေအာက္ခန္းေတြက ေသြးကို တျပိဳင္နက္တည္း ညွစ္ထုတ္ၾကတယ္။ ႏွလံုး ညွစ္တာနဲ႔ ေလွ်ာ့တာ အလုပ္ ႏွစ္မ်ိဳးပါတဲ့ ျဖစ္စဥ္တခုကို Cardiac Cycle ႏွလံုး-သံသရာစက္ဝိုင္း ေခၚတယ္။ ျဖစ္စဥ္ တပါတ္က (ဝ႕ဂ) စကၠန္႔သာ ၾကာတယ္။ ညွစ္ထုတ္တဲ့ အဆင့္ကို Systolic phase နဲ႔ ျပန္ေလွ်ာ့ေပးတဲ့ အဆင့္ကို Diastolic phase လို႔ ေခၚတယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ Blood pressure ေသြးဖိအား တိုင္းတဲ့အခါ အထက္ေသြးခ်ိန္ကို Systolic Pressure (ဆစ္စတိုးလစ္-ပရွက္ရွာ) နဲ႔ ေအာက္ေသြးခ်ိန္ကို Diastolic pressure (ဒိုင္ယာစတိုးလစ္-ပဂက္ရွာ) လို႔ ေခၚတယ္။ ႏွလံုးတခါညွစ္ရင္ ေသြး 70 ml ရွိလို႔ တမိနစ္မွာ 5 Liters ရွိတယ္။ လူတေယာက္မွာရွိတဲ့ ေသြးထုထည္ ၅ လီတာနဲ႔ အတူတူဘဲ။
Heart sound ႏွလံုးခုန္သံ
ဆရာဝန္ေတြက Stethoscope (စတက္သိုစကုပ္) နားၾကပ္နဲ့႔ နားေထာင္ၾကတယ္။ ကြ်န္ေတာ္တို႔က နားက ၾကားတာကို ပါးစပ္ကေန ျပန္ေျပာရင္ “ဒုတ္-ဒုတ္” ဆိုျပီး ခပ္လြယ္လြယ္ အရင္သံေရာ ေနာက္သံကို တမ်ိဳးထဲ ေျပာေလ့ ရွိၾကတယ္။ အဂၤလိပ္ေတြကေတာ့ Lub-Dub “လပ္ဖ္-ဒပ္ဖ္” လို႔ အသံ ၂ မ်ိဳး ခြဲထြက္ၾကတယ္။ အသံေတြ ျပန္ေျပာၾကတာ သူတို႔နဲ႔ ကြ်န္ေတာ္တို႔ ကြာတာ ဒီေနရာမွာသာ မဟုတ္ပါ။ ၾကက္တြန္တာကို “ေအာက္-အိ-အီ-အြတ္” လို႔ ေျပာတာကို သူတို႔က Cock a doodle doo လို႔ ေရးၾကတယ္ မဟုတ္ပါလား။ အသံကို ေဖၚျပတာ မတူတာေတာ့ ထားပါ။ ပဌမသံနဲ႔ ဒုတိယသံ ခြဲေျပာတာက စနစ္က်တယ္။
1. First Heart Sound ပဌမသံဟာ (ထရြိဳင္-ကပ္စ္ပစ္-ဗာ့လ္ဖ္) နဲ႔ (မိုင္ထရြယ္-ဗာ့လ္ဖ္) ေတြ ပိတ္တဲ့ အသံနဲ႔ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ျဖစ္လာနတဲ့ ေသြးလိႈင္းေတြေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။
2. Second Heart Sound ဒုတိယသံဟာ (ပါလ္မိုနရီ-ဗာ့လ္ဖ္) နဲ႔ (ေအယိုးတစ္-ဗာ့လ္ဖ္) ေတြ ပိတ္တဲ့ အသံနဲ႔ အဲဒီအခ်ိန္မွာ ျဖစ္လာနတဲ့ ေသြးလိႈင္းေတြေၾကာင့္ ျဖစ္တယ္။
Pulse ဆိုတာ ရူပေဗဒ နဲ႔ ရုကၡေဗဒမွာေတာ့ တမ်ိဳးစီ ေခၚၾကတယ္။ ေဆးပညာမွာ Pulse Rates (ပါ့လ္စ္-ရိတ္) ဆိုတာ လက္ေကာက္ဝတ္မွာ စမ္းတဲ့ ေသြးခုန္ႏွဳန္းကို ေခၚတယ္။ အမွန္က ႏွလံုးခုန္တာကို အလြယ္စမ္းတာ ျဖစ္တယ္။ တျခား ေနရာေတြမွာလဲ စမ္းလို႔ရပါတယ္။ ေဟာလိဝုဒ္-ရုပ္ရွင္ေတြမွာေတာ့ လည္ပင္းစမ္းျပတတ္တယ္။
Heartbeat (ဟာ့တ္-ဘိ-တ္) တမိနစ္မွာ ၇၂ ခါခုန္တယ္။ တေန႔မွာ အခါ ၁ သိန္။ ၁ ႏွစ္ ၃၈ သန္း။ ႏွလံုးခုန္ ျမန္တာကို Tachycardia ေခၚတယ္။ ႏွလံုးခုန္ ေႏွးတာကို Bradycardia ေခၚျပီး ႏွလံုးခုန္မမွန္ရင္ Arrhythmias လို႔ ေခၚတယ္။ Heart rate (Pulse Rate) က အသက္ မတူရင္ မတူဘူး။ ကိုယ္ဝန္ ၅ ပါတ္ရွိရင္ အထဲကကေလး ႏွလံုး စခုန္ေနျပီ။ ခုန္ကာစမွာ အေမလို တမိနစ္မွာ ၈ဝ-၈၅ ခုန္ရာကေန တရက္မွာ ၃ ခါတိုးႏွဳန္းနဲ႔ ျမန္ျမန္လာတယ္။ ၉ ပါတ္ရွိရင္ ၁၇၅ အထိရွိလာတယ္။ ဒိေနာက္ ျပန္ေႏွး လာတယ္။ ပံုမွန္ Fetal heart rate ဗိုက္ထဲကေလး ႏွလံုးခုန္ႏွဳန္း တမိနစ္မွာ ၁၂ဝ-၁၈ဝ ရွိတယ္။ ေမြးစကေန ၆ လကေလး = ၁၃ဝ၊ တႏွစ္သား = ၁၂ဝ၊ ၃-၆ ႏွစ္သား = ၁ဝဝ၊ ၈ ႏွစ္သား = ၉ဝ၊ ၁၂ ႏွစ္သား = ၈၅၊ လူၾကီး = ၆ဝ-၁ဝဝ။
ႏွလံုးက ဘာလို႔ခုန္ေနရတာလဲ။
Electrical System ကိုယ္ခႏၶာမွာ လွ်ပ္စစ္စနစ္ နဲ႔ လွ်ပ္စစ္ကို သံုးႏိုင္စြမ္းရွိတဲ့ Special cells စပါယ္ရွယ္ (ဆဲလ္) ေတြ ရွိေနလို႔ပါ။ Pacemaker cells (ေပ့စ္-မိတ္ကာ-ဆဲလ္) ေတြဆိုတာ ႏွလံုးထဲမွာ ရွိေသးတယ္။ Electrical impulses လွ်ပ္စစ္ (အင္မ္ပါ့လ္စ္) ေၾကာင့္ ႏွလံုးၾကြက္သားေတြ Contract ညွစ္ေစတယ္။ ေမြးရာပါ (ေပ့စ္-မိတ္ကာ-ဆဲလ္) ကို Sinoatrial node (SA node) (စိုင္ႏိုေအရီရယ္-နုတ္) လို႔ ေခၚတယ္။ ညာ-အထက္ခန္းမွာ ရွိတယ္။ သူ႔ကို Medulla Oblongata ေခၚ ဦးေႏွာက္ရဲ႕ အစိတ္အပိုင္း တခုက ထိန္းေပးေနတယ္။
SA node ကေန Specialized fibers (စပါယ္ရွယ္-ဖိုင္ဗာ) အာရံုေၾကာေတြ ျဖာထြက္ေနတယ္။ အေပၚခန္းေတြမွာရွိတဲ့ (ဖိုင္ဗာ) ေတြကေန အေပၚႏွစ္ခန္းလံုးကို တျပိဳင္ထဲ ညွစ္ေစတယ္။ ဝ႕၄ စကၠန္႔သာ ၾကာတယ္။ ႏွလံုး ေအာက္ခမ္းေတြကို သြားတဲ့ (စပါယ္ရွယ္-ဖိုင္ဗာ) ကို Bundle of His (ဘန္ဒယ္လ္-ေအာ့ဖ္-ဟစ္) လို႔ နာမယ္ေပးထားတယ္။ သူကေန ဆက္ ဖ်ာထြက္တာေတြကို Purkinje fibers (ပါကင္ဂ်ီ-ဖိုင္ဗာ) လို႔ ေခၚျပန္တယ္။
Autonomic nervous system (ေအာ္တိုေနာမစ္-နားဗတ္စ္-ဆစ္စတမ္) အလိုအေလ်ာက္ အာရံုေၾကာစနစ္က အာရံုေၾကာေတြလဲ ရွိေသးတယ္။ ဒီစနစ္မွာလဲ ၂ မ်ိဳးရွိတယ္။ Sympathetic nervous system (ဆင္ပသက္တစ္-နားဗတ္စ္-ဆစ္စတမ္) နဲ႔ Parasympathetic nervous system (ပါရာ-ဆင္ပသက္တစ္-နားဗတ္စ္-ဆစ္စတမ္) ေတြ ျဖစ္တယ္။ (ဆင္ပသက္တစ္) စနစ္ေၾကာင့္ ႏွလံုးခုန္တာ ျမန္ေစ-အားေကာင္းေစျပီး၊ (ပါရာ-ဆင္ပသက္တစ္) ေၾကာင့္ ေႏွးေစ-အားနည္းတယ္။
• P wave (ပီ-ေဝ့ဖ္) ဆိုတာ ႏွလံုးအေပၚခန္းေတြမွာ ညွစ္ခါနီးရွိတဲ့ Spread of electrical activity လွ်ပ္စစ္ ျပန္႔ႏႈန္း ျဖစ္တယ္။
• QRS complex (က်ဴ-အာရ္-အက္စ္-ကြန္ပလက္စ္) ဆိုတာ ႏွလံုးေအာက္ခန္းေတြမွာ ညွစ္ခါနီးရွိတဲ့ Spread of electrical activity လွ်ပ္စစ္ ျပန္႔ႏႈန္း ျဖစ္တယ္။
• T wave (တီ-ေဝ့ဖ္) ဆိုတာ ႏွလံုးေအာက္ခန္းေတြမွာ Recovery phase ျပန္က်လာခ်ိန္မွာ တိုင္းတာျဖစ္တယ္။
ႏွလံုးမွာ သူ႔ကုိယ္သူ ေသြးလွည့္စနစ္ Blood Supply ရွိတယ္။ Coronary arteries (ကိုရိုနရီ-အာထရီ) ေတြလို႔ ေခၚတယ္။ ႏွလံုးေသြးေၾကာ က်ဥ္းေရာဂါ Coronary artery disease (CAD) ဆိုတာ အဲဒီေသြးေၾကာေတြ က်ဥ္းျခင္းတာျဖစ္ပါတယ္။ ဒါေတြမွာ လာပိတ္တာကို Heart attack (ဟတ္-အတက္ခ္) ရတယ္လို႔ ေခၚတယ္။
5. Tricuspid Valve (ထရိုင္ကပ္စ္ပစ္-ဗာ့လ္ဖ္)
6. Pulmonary Valve (ပါလ္မိုနရီ-ဗာ့လ္ဖ္)
7. Aortic valve (ေအရိုးတစ္-ဗာ့လ္ဖ္)
8. Mitral Valve (မိုင္ထရယ္-ဗာ့လ္ဖ္)
1. Superior Vena Cava (ဆူပီးရီးယား-ဗီနာေကဗာ)
2. Inferior Vena Cava (အင္ဖီးရီးယား-ဗီနာေကဗာ)
4. Tricuspid Valve (ထရိုင္ကပ္စ္ပစ္-ဗာ့လ္ဖ္)
7. Pulmonary Artery (ပါလ္မိုနရီ-အာထရီ)
8. Pulmonary Vein (ပါလ္မိုနရီ-ဗိန္း)
10. Mitral Valve (မိုင္ထရယ္-ဗာ့လ္ဖ္)
12. Aortic valve (ေအရိုးတစ္-ဗာ့လ္ဖ္)
1. SA node (အက္စ္-ေအ နုတ္)
2. AV node (ေအ-ဗြီ ႏုတ္)
3. Bundle of His (ဘန္ဒယ္လ္-ေအာ့ဖ္ ဟစ္)
4. Left bundle branch ဘယ္ ဘက္သြား (ဘန္ဒယ္လ္)
5. Purkinje fibres (ပါကင္ဂ်ီး-ဖိုင္ဗာ)
Dr. တင့္ေဆြ
၂ဝ-၂-၂ဝ၁၁
No comments:
Post a Comment